Jakiś czas temu koleżanka zapytała mnie, czy to prawda, że nietoperze skręcają tylko w lewo, gdy wylatują z jaskini. Szukała ciekawostek o nietoperzach i pewnie natrafiła na to gdzieś w internecie. Nie powinno to nikogo dziwić ani śmieszyć — niechaj pierwszy rzuci kamień ten, kto nigdy nie powtórzył jakiegoś fejka, bo rzucił mu się w oczy na Facebooku.
Ta historia stała się inspiracją, aby podrzucić Wam więcej takich budzących wątpliwości przekonań. Razem sprawdzimy, czy są prawdziwe, ale najpierw zastanówmy się, skąd w przypadku nietoperzy tyle nieporozumień?
⏰ CZAS CZYTANIA: 6 MINUT
Pokuszę się o tezę, że nietoperze to jedne z bardziej niezrozumianych zwierząt.
Żyją w zupełnie inny sposób niż my, można zażartować, że wszystko robią na odwrót. Nie oglądają świata wokół siebie, tylko go słuchają, wolą noc od dnia, nawet odpoczywają głową w dół. Trudno o sympatię i wyrozumiałość dla kogoś takiego.
Złowieszczy towarzysz czarownicy i alter ego Drakuli
Czemu właściwie boimy się nietoperzy? W naszej kulturze nie mają dobrej prasy. Jako nocny, bezgłośny drapieżnik, podobnie jak sowa czy kot, stał się synonimem złych mocy, które rzekomo opanowują świat po zmierzchu. Nic dziwnego, że kojarzono je z czarownicami, demonami i wampirami, a znalezione w domu miały przynosić pecha czy wieszczyć rychłe nieszczęście.
,_from_Los_Caprichos_-_Google_Art_Project.jpg)
Więcej o przesądach dotyczących nietoperzy na świecie przeczytasz tutaj:
Nie tylko wampiry: nietoperz w kulturze i przesądach z 4 stron świata
Latające myszy i inne skojarzenia
Nietoperz to latająca mysz, a może nieopierzony ptak*? Takie etykiety przykleili nietoperzom nasi przodkowie, a część z nich powtarzamy do dzisiaj. Nic dziwnego — jeśli czegoś się dobrze nie zna i obejrzenie tego z bliska jest utrudnione, wyobraźnia podsuwa nieco absurdalne porównania. Przed wynalezieniem mikroskopu istnienie chorobotwórczych mikrobów było niemożliwe do wykoncypowania, stąd pewność, że choroby biorą się z zatrutej wody, uroku lub gniewu bogów. Dokładnie tak samo było z kształtem ziemi — skoro nie widać jej krzywizny, czemu zakładać, że miałaby być ogromną kosmiczną kulą? Równie dobrze może być dyskiem trzymanym na plecach przez cztery słonie…
*swoją drogą, „niedopierz”, czyli taki ptak bez piór, to możliwe wytłumaczenie pochodzenia słowa „nietoperz”.
Prawda czy bzdura? Ciekawostki o nietoperzach.
Przedstawię Ci teraz osiemnaście stwierdzeń na temat nietoperzy i razem poddamy je pod wątpliwość. Jeśli chcesz najpierw sprawdzić swoje aktualne przekonania na temat, przygotowałam prosty quiz. Może być rozrywkowym przerywnikiem w codziennym scrollowaniu i motywacją do ruszenia mózgownicy albo pomocą na lekcji biologii.
Jeśli nie chcesz rozwiązywać quizu, przewiń dalej.
Jeśli chcesz udostępnić quiz, skopiuj ten link: https://forms.gle/TeB8QPzzsQJERLCs7
Poniżej zaś dobre odpowiedzi i krótkie wyjaśnienia wszystkich zagadnień:
Ciekawostki o nietoperzach:
Nietoperze to jedyne latające ssaki.
TAK. Nie ma innych ssaków zdolnych do aktywnego lotu. Aktywny lot to umiejętność poderwania się z podłoża i latania z pomocą własnych mięśni. Tak zwane latające wiewiórki nie latają, tylko szybują — mogą rzucić się z gałęzi i przemieścić się w powietrzu na znaczną odległość za pomocą fałd skórnych pomiędzy kończynami. Poza nietoperzami do aktywnego lotu zdolne są tylko ptaki i owady.
Nietoperz jest ssakiem, ale nietypowym! Co go łączy, a co różni od pozostałych ssaków?
Nietoperze stanowią 1/5 wszystkich gatunków ssaków.
TAK. Pośród około 6500 gatunków ssaków jest 1400 gatunków nietoperzy. To druga, po gryzoniach, najliczniejsza grupa ssaków.
Nietoperze latają tylko w nocy.
NIE. Jest spora grupa nietoperzy, która wykorzystuje wzrok do znajdowania pożywienia. Takie nietoperze siłą rzeczy aktywne są w dzień.
Nietoperze wplątują się ludziom we włosy.
NIE. Choć ten mit wciąż ma się świetnie, nie ma żadnego pokrycia w rzeczywistości. Nietoperze wykorzystują echolokację do nawigacji, dzięki czemu są w stanie precyzyjnie omijać przeszkody. Wplątanie się w ludzkie włosy byłoby dla nich równie nieprzyjemne co dla nas, a do tego niebezpieczne i… bezsensowne. Skąd sam mit? Rodzice na wsi musieli jakoś nastraszyć dorastające córki, aby się z chłopakami nie spotykały po nocach…
Nietoperze są blisko spokrewnione z myszami.
NIE. Choć czasem zwane „latającymi myszami”, nietoperze nie są spokrewnione z gryzoniami. Należą do zupełnie innej grupy ssaków — Chiroptera.
Nietoperze są ślepe.
NIE. Nietoperze świetnie widzą, ale nie jest to ich główne narzędzie nawigacji podczas żerowania (używają do tego echolokacji). Wzrok wykorzystują zaś do poruszania się np. po ciasnych i ciemnych kryjówkach. Część nietoperzy owocożernych w ogóle nie potrafi echolokować i ma doskonały wzrok.
Małe nietoperze karmione są owadami, które upolują dla nich rodzice.
NIE. To trochę podchwytliwe pytanie. Nietoperze, jak wszystkie ssaki, przed usamodzielnieniem się spożywają mleko matki.
Nietoperze piją ludzką krew.
NIE. Istnieją co prawda trzy gatunki nietoperzy wampirów, ale są one endemiczne dla Ameryki Łacińskiej i zazwyczaj piją krew zwierząt gospodarskich (głównie krów) oraz ptaków. Pogryzienia ludzi jednak sporadycznie się zdarzają.
Nietoperze podczas wylotu z jaskini zawsze skręcają w lewo.
NIE. Nie ma żadnej tajemnej siły, która kazałaby nietoperzom skręcać akurat w jedną stronę. Lecą tam, gdzie im się podoba, gdzie jest bezpiecznie lecieć i gdzie mogą załatwić swoje nietoperzowe interesy (patrz: najeść się).
Nietoperze boją się ludzi i uciekają, gdy nas usłyszą.
NIE. Nietoperze nic sobie nie robią z naszej obecności. Utrzymują od nas bezpieczną odległość i zajmują się własnymi interesami, czyli głównie polowaniem. Ludzka obecność i rozmowy zupełnie ich nie odstraszają.
Nietoperze zjadają 3000 komarów dziennie.
NIE. Po pierwsze, nie wszystkie nietoperze żywią się owadami. Te, które polują na owady, niekoniecznie preferują komary. Wreszcie te, które komary zjadają, rzadko osiągają takie wyniki. Naukowcy mierzą żarłoczność zwierząt podając masę spożytego w ciągu dnia posiłku w stosunku do masy ciała zwierzęcia. Nikt nie liczy nietoperzom zjedzonych komarów!
Nietoperze mogą łapać owady zarówno pyszczkiem, jak i stopami.
TAK. Część nietoperzy poluje na owady czy pajęczaki (w tym skorpiony!), które przebywają na ziemi. Jeżeli chcą chwycić taką zdobycz w locie, wygodniej jest zrobić to stopami. Taką strategię wykorzystują również nietoperze polujące nad wodą na małe ryby.
Wszystkie nietoperze przenoszą wściekliznę.
NIE. Chociaż niektóre nietoperze mogą być nosicielami wścieklizny, nie jest to cecha powszechna dla wszystkich gatunków. Ryzyko transmisji na ludzi jest bardzo niskie, zwłaszcza jeśli zachowuje się odpowiednią ostrożność i nie dotyka nietoperzy gołymi rękami.
Wścieklizna u nietoperzy — fakty, statystyki oraz jak się chronić
Nietoperze mogą żyć ponad 20 lat.
TAK. Nietoperze są jednymi z najdłużej żyjących małych ssaków, z niektórymi gatunkami żyjącymi nawet 30 lat lub więcej. Rekordzista — pewien nocek Brandta — miał 41 lat!
Jak długo żyją nietoperze? Poznaj niezwykłe rekordy świata zwierząt.
Nietoperze umieją pływać.
TAK. Chociaż nie jest to ich ulubiona aktywność, nietoperze potrafią pływać, aby ratować się w sytuacji, kiedy wypadną do wody.
Nietoperze odlatują na zimę do ciepłych krajów.
NIE. Niektóre gatunki nietoperzy migrują nawet na znaczne odległości (po kilkaset kilometrów), ale trudno porównać to z dalekimi wędrówkami ptaków. Nietoperze strefy umiarkowanej nie odlatują w tropiki, tylko hibernują przez zimowe miesiące.
Niektóre nietoperze zapylają kwiaty.
TAK. W niektórych regionach świata, szczególnie w tropikalnych lasach czy na pustyniach, nietoperze odgrywają kluczową rolę w zapylaniu kwiatów. Robią to przy okazji, bo ich głównym celem jest smakowity i pożywny nektar kwiatów!
Nietoperze łączą się w pary na całe życie.
NIE. W naszym kraju samce i samice wykazują zainteresowanie sobą jedynie podczas jesiennych godów. Jeden samiec może wtedy założyć swojego rodzaju harem złożony z kilku samic. U innych gatunków spotkania miłosne są zupełnie przypadkowe i zarówno samce, jak i samice współżyją z wieloma różnymi osobnikami. Przez większość roku samce żyją samotnie i nie biorą udziału w wychowywaniu potomstwa.
Jeśli chcesz się dowiedzieć o nietoperzach jeszcze więcej: zobacz moje warsztaty.
