Boicie się nietoperzy? Chociaż trochę?
Nic dziwnego. W naszej kulturze (i nie tylko w naszej!) wokół nietoperzy narosły głównie mroczne mity. Kojarzą się z czarną magią, ciemnością, czarami i oczywiście wampirami. Słyszymy też często ostrzeżenia przed wścieklizną i innymi chorobami, które mogłyby roznosić. Część z tych obaw jest uzasadniona, część zaś… wyssana z palca!
Sprawdź, czy słusznie obawiasz się którejś z tych rzeczy… a może wszystkich?
CZAS CZYTANIA: 5 MINUT
Fakty i mity o nietoperzach: 8 najpopularniejszych obaw.
1. Czy nietoperze gryzą?
Tak! Każde zwierzę, jeśli tylko ma czym, to gryzie! Poza chwytaniem i rozdrabnianiem pożywienia, zęby służą zwierzętom do obrony. Złapane, unieruchomione czy zapędzone w kozi róg zwierzę będzie się bronić wszystkimi dostępnymi sposobami. Nietoperze też.
Jednak żadne zwierzę nie podchodzi do innych i nie gryzie bez wyraźnego powodu. Nietoperze nie podlatują do ludzi, aby ich umyślnie ugryźć (nie robią tego też węże czy owady, notorycznie oskarżane o gryzienie).
Sprawa wygląda inaczej w przypadku zwierząt (w tym nietoperzy), które żywią się krwią. O tym przeczytasz poniżej.
2. Czy nietoperze piją krew?
Tak, istnieją gatunki nietoperzy-wampirów, żywiących się krwią. Jest ich trzy, a więc w liczącym ponad 1400 gatunków rzędzie nietoperzy stanowią maleńki ułamek. Zamieszkują Amerykę Południową i Centralną, a ich preferowaną dietę stanowi krew bydła oraz ptaków. Zdarzały się okazjonalne przypadki zaatakowania człowieka przez nietoperza-wampira, jednak prawdopodobieństwo, że akurat Wam przydarzy się coś takiego (nawet na wakacjach w Ameryce Południowej) jest bliskie zeru.
3. Czy nietoperze roznoszą choroby?
Tak, ale nie bardziej niż inne zwierzęta. Wirusy, które przenoszą się ze zwierząt na ludzi nazywamy zoonotycznymi. Inne ssaki i ptaki o podobnej różnorodności gatunkowej przenoszą podobną liczbę wirusów. Nietoperze są długoterminowymi gospodarzami wielu wirusów, ale większość z nich nie jest szkodliwa i nie może być przeniesiona na ludzi.
Wścieklizna u nietoperzy — fakty, statystyki oraz jak się chronić
4. Czy nietoperze wywołały pandemię COVID-19?
Nie. Nie wiadomo dokładnie, skąd wziął się wirus COVID-19. Istnieje kilka scenariuszy, a przeniesienie z dzikich zwierząt na ludzi jest tylko jednym z możliwych wyjaśnień. Handel dzikimi zwierzętami rzeczywiście przyczynia się do przenoszenia różnych chorób. Na początku pandemii pojawiały się wiadomości, że wirus ten przeniósł się z nietoperzy na ludzi za pośrednictwem targu w Wuhan, gdzie handel dzikimi zwierzętami się odbywał (Chińczycy uznają różne dzikie zwierzęta za przysmaki, lekarstwa czy afrodyzjaki).
Jednak wirusa COVID-19 nie znaleziono u nietoperzy, podobny genetycznie wirus został odnaleziony tylko u jednego gatunku nietoperza o nazwie Rhinolophus affinis, który występuje w Chinach. Tępienie nietoperzy z tego powodu nie znajduje żadnego uzasadnienia. Ludzie nie mogą zarazić się wirusem SARS-COV-2 od nietoperzy.
5. Czy nietoperze wkręcają się we włosy?
To powszechnie powielane stwierdzenie to mój faworyt. Samo wyobrażenie nietoperza, który szamocze się zaplątany w ludzkie włosy, jest niezwykle zabawne. Jednak najbardziej lubię w tej plotce to, że nikt, kto ją powtarza, nie zadaje sobie podstawowych pytań: czemu niby nietoperz miałby nie zauważyć człowieka i wpaść mu na głowę? Czy w takim razie nietoperze wplątują się przypadkiem na przykład w liście drzew lub w trawę? Czy mógłby umyślnie wkręcić się we włosy? Jeśli tak, to co jest tak ważne w tych włosach, aby ryzykował własne życie, wplątując się w nie?
Nietoperze NIE WPLĄTUJĄ SIĘ WE WŁOSY. Dlaczego tak się mówi? To popularny straszak, który rodzice powtarzali dorastającym (długowłosym) córkom. „Nie szlajaj się córciu po nocach, bo Ci się nietoperz wkręci we włosy”. Zagrożenie płynęło raczej z zadawania się z chłopcami i w konsekwencji możliwości urodzenia nieślubnych dzieci, co w dawnych czasach było poważnym problemem wizerunkowym dla rodziny.
6. Czy odchody nietoperzy są szkodliwe?
Nietoperze, jak wszystkie zwierzęta, zostawiają odchody. Jeżeli zamieszkują poddasza czy piwnice budynków, będą się tam gromadzić odchody tych nietoperzy. Ponieważ wszystkie gatunki nietoperzy występujące w Polsce żywią się owadami, ich odchody składają się z niestrawionych szczątków owadów. Czasami są mylone z odchodami myszy, ale w przeciwieństwie do nich nie zawierają wilgoci i łatwo kruszą się w palcach.
Przy bliskim kontakcie z odchodami nietoperzy istnieje prawdopodobieństwo zarażenia się histoplazmozą, czyli chorobą grzybową wywołaną przez drożdżaka z gatunku Histoplasma capsulatum. Grzyb ten może rozwijać się w odchodach nietoperzy, a wdychanie jego zarodników może doprowadzić do zakażenia. Choroba może mieć zarówno łagodny, jak i bardzo niebezpieczny dla człowieka przebieg. Ryzyko istnieje w momencie bliskiego kontaktu z dużą ilością odchodów, na przykład podczas ich sprzątania. Można je jednak zminimalizować zakładając maskę przeciwpyłową i przestrzegając podstawowych zasad higieny.
Więcej przeczytasz tutaj:
Czy odchody nietoperzy są szkodliwe? Wszystko, co musisz wiedzieć o guano nietoperza.
7. Czy nietoperze hałasują?
Dźwięki echolokacyjne nietoperzy, czyli te, których używają do orientowania się w przestrzeni, to ultradźwięki. Mimo że bardzo głośne, są całkowicie niesłyszalne dla człowieka.
Nietoperze nie zjadają drewna, nie budują nor, nie drążą żadnych korytarzy, dlatego z ich obecnością np. na strychu nie wiążą się odgłosy szurania czy chrobotania.
Nietoperze wydają dźwięki socjalne, służące do komunikacji z innymi nietoperzami. Te odgłosy to wysokie piski, które większość ludzi słyszy. Gdyby w pobliżu nas znajdowała się spora kolonia letnia, rzeczywiście słyszelibyśmy ich „rozmowy”.
8. Czy nietoperze są niebezpieczne?
Nietoperze nie atakują ludzi, a zagrożone postarają się odlecieć. Nie istnieje żadne zagrożenie dla człowieka ze strony nietoperza, jeśli zachowujemy od nich odpowiednią odległość. Jeżeli nie chwytasz nietoperzy gołymi rękami, jesteś bezpieczny.
Co z tego wynika?
Różnego rodzaju informacje o zagrożeniach są bardzo przydatne — ludzie powtarzają sobie zasłyszane informacje i historie, aby się nawzajem ostrzegać i unikać zagrożeń. Należy jednak pamiętać, że podczas ich powtarzania mogą powstawać zniekształcenia. Potencjalnie wartościowa i prawdziwa informacja może zmienić się w plotkę i powodować nieadekwatne reakcje. Staraj się więc nie powtarzać informacji bezmyślnie, poszukuj ich potwierdzenia w rzetelnych źródłach.
To prawda, że nietoperz złapany w ręce może ugryźć, a bliski kontakt z nim może nieść ze sobą ryzyko zakażenia różnymi chorobami, w tym bardzo niebezpieczną wścieklizną. Nie znaczy to jednak, że samo istnienie nietoperzy jest zagrożeniem dla ludzi. Nie mamy żadnych uzasadnionych powodów, aby je tępić czy odstraszać.
Nietoperze (jak i wszystkie zwierzęta, rośliny, grzyby, bakterie czy wirusy) odgrywają swoją rolę w ekosystemie. Ich zniknięcie wywoła skutki, które mogą się okazać dużo bardziej uciążliwe i niebezpieczne dla ludzi, niż same nietoperze.
