Czy odchody nietoperzy są szkodliwe? Na pewno zadajesz sobie to pytanie, jeżeli nietoperze mieszkają blisko Ciebie (np. w tym samym budynku). W tym artykule postaram się wyjaśnić, jakie zagrożenie może stanowić guano, a także jakie świat ma z niego korzyści… bo okazuje się, że kopanie guano, to wcale nie taki g…any interes!
⏰ Czas czytania: 5 minut
Z czego składają się odchody nietoperzy?
Na początek coś oczywistego: odchody nietoperzy, zwane guano, to wydalone resztki niestrawionego pokarmu. Składają się z tego, co nietoperz jadł. Ponieważ wszystkie nietoperze w Polsce żywią się owadami, guano tych nietoperzy składa się z głównie z pozostałości pancerzy chitynowych owadów.
Chityna to polisacharyd (czyli cukier złożony), który występuje nie tylko w zewnętrznych szkieletach owadów, ale także w ścianach komórkowych bakterii i grzybów. Z tego powodu jest dla grzybów bardzo przydatna — chętnie odżywiają się więc odchodami nietoperzy. To doskonała wiadomość dla każdego rolnika czy ogrodnika, który chciałby poprawić jakość gleby (grzyby glebowe to bardzo ważny element!) i kiepska dla każdego, kto odchody nietoperza sprząta.
Czy odchody nietoperza są obrzydliwe?
Odchody nietoperzy bardzo przypominają odchody myszy. Pojedyncza kupa to malutki, walcowaty bobek. Różnica jest w wilgotności — odchody nietoperzy niemal nie zawierają wilgoci, dlatego rozsypują się w palcach na proch.
Odchody nietoperzy nie przypominają mokrych odchodów ptaków, a tym bardziej przykrych w zapachu (wprost mówiąc: śmierdzących) odchodów mięsożerców i ssaków o diecie mieszanej. Odchody ludzi, psów czy kotów, z którymi najczęściej się spotykamy z bliska, są dla naszego nosa dużo bardziej odpychające, a dla naszego zdrowia dużo bardziej szkodliwe, zawierają bowiem chorobotwórcze bakterie (w tym powszechna E.coli) oraz np. jaja pasożytów.
Zastosowania guano nietoperza
Guano nietoperza to prawdziwa kopalnia składników odżywczych, co sprawia, że znalazło ono szerokie zastosowanie:
1. Naturalny nawóz
Jednym z głównych zastosowań guano nietoperza jest jego wykorzystanie jako naturalnego nawozu. Jest bogaty w niezbędne dla roślin i grzybów glebowych składniki odżywcze, takie jak azot, fosfor i potas. Może być stosowany bezpośrednio do gleby lub przetworzony na bardziej przystępne formy, takie jak granulki lub proszki.
2. Ogrodnictwo ekologiczne
W rolnictwie ekologicznym guano nietoperza jest często preferowaną alternatywą dla sztucznych nawozów ze względu na naturalne pochodzenie i bogactwo składników odżywczych. Ponadto poprawia strukturę gleby i stymuluje aktywność korzystnych mikroorganizmów (znowu te grzyby!), co przyczynia się do zdrowego wzrostu roślin.
3. Poprawa kompostu
Guano nietoperza może być również dodawane do kompostu, co zwiększa jego wartość odżywczą i przyspiesza proces rozkładu materiału organicznego (więcej grzybów = szybszy rozkład).
4. Proch strzelniczy (sic!)
Historycznie, guano nietoperza było wydobywane na dużą skalę w celu produkcji prochu strzelniczego. Jak to możliwe? Zawiera dużo azotanu potasu (saletry potasowej) i tym samym nadaje się doskonale jako materiał wybuchowy. Kopanie guano miało kluczowe znaczenie dla Konfederatów w Wojnie Secesyjnej, ponieważ ich dostawy prochu z portów zostały zablokowane.
Cena guano nietoperza
Pewnie kilka razy zetknęliście się z informacją, że guano to „najdroższy nawóz na świecie”. Cena tego materiału może znacząco się różnić w zależności od różnych czynników. Oto kilka z nich:
- Źródło: Guano może pochodzić zarówno z jaskiń, w których przebywają tylko nietoperze, jak i z miejsc, gdzie gromadzą się również ptaki. Nawóz o wyższej jakości to ten, gdzie ptasich odchodów jest najmniej.
- Jakość: Różne źródła guano mają różną zawartość składników odżywczych. Niektóre mogą być bardziej skoncentrowane niż inne, co wpływa na ich cenę.
- Lokalizacja: Cena guano może być również uzależniona od regionu geograficznego. Dostępność i koszty transportu mogą wpłynąć znacznie na cenę końcową.
Mimo że guano nietoperza może być droższe od syntetycznych nawozów, to jego korzyści dla zdrowia roślin i ekosystemu sprawiają, że jest atrakcyjnym wyborem dla wielu rolników i ogrodników, zwłaszcza w rolnictwie ekologicznym.
Potencjalne zagrożenia dla zdrowia ludzi
Odchody zwierząt nie są obojętne biologicznie. Jeszcze w obrębie układu pokarmowego właściciela zawierają różne mikroorganizmy oraz pasożyty. Wydalone na zewnątrz są chętnie zasiedlane przez rozkładające je bakterie i grzyby (i nie tylko, jest sporo bezkręgowców, które z dziką przyjemnością zajadają się kupą). Jakby nie patrzeć, są więc siedliskiem żyjątek, a część z nich może nas zaatakować…
Jeśli chodzi o odchody nietoperzy, potencjalnie grożą nam:
1. Histoplazmoza
Histoplazmoza to choroba wywołana przez grzyba Histoplasma capsulatum, który może być obecny w guano nietoperza (ale też w innych odchodach, zwłaszcza ptaków). Można się nią zarazić wdychając zarodniki grzyba unoszące się w powietrzu. Ryzyko występuje tam, gdzie jest bardzo dużo guano. Choroba może być szczególnie niebezpieczna dla niemowląt, osób starszych oraz osób o osłabionym układzie odpornościowym. Czy więc należy się bać?
Tak, jeśli sprzątamy guano lub wydobywamy je, aby przerobić na nawóz. Osoby, które się tym zajmują, muszą w trakcie tych czynności nosić maseczki.
2. Podrażnienie układu oddechowego
Podczas pracy z guano nietoperza w powietrze wzbija się pył i lekkie cząsteczki. Wdychanie ich może to prowadzić do podrażnienia układu oddechowego. Podobnie jak przy ochronie przed histoplazmozą, przy sprzątaniu odchodów należy nosić maski przeciwpyłowe oraz utrzymywać dobrą wentylację w pomieszczeniach.
3. Reakcje alergiczne
Niektóre osoby mogą być uczulone na składniki guano nietoperza, co może prowadzić do reakcji alergicznych. Dlatego też zaleca się ostrożność i stosowanie środków ochrony osobistej. Dotyczy to osób, które mają z tymi odchodami kontakt.
4. Inne patogeny
Jak każde odchody zwierząt, guano nietoperza może zawierać szkodliwe patogeny (bakterie i grzyby chorobotwórcze, pasożyty). Jeśli zastanawiasz się, czy przez odchody nietoperzy można się zarazić na przykład wścieklizną, zajrzyj do poniższego artykułu.
Wścieklizna u nietoperzy — fakty, statystyki oraz jak się chronić
Aby minimalizować wymienione ryzyka zdrowotne, należy w kontakcie z odchodami przestrzegać środków ostrożności, takich jak noszenie odpowiedniego sprzętu ochronnego, utrzymanie dobrej wentylacji i przestrzeganie wytycznych bezpieczeństwa.
Podkreślam, że mowa tu cały czas o zagrożeniach dla osób, które mają bliski kontakt z dużymi ilościami odchodów. Zagrożenie to praktycznie nie dotyczy większości z nas.
Inne szkodliwości
Warto dodać, że tam, gdzie jest dużo nietoperzy, jest też dużo moczu. Mocz nietoperza zawiera wysokie stężenie kwasu moczowego, który może korodować metal, powodować wyżłobienia na polerowanych powierzchniach oraz plamy na jasnych tkaninach i porowatych kamieniach, takich jak marmur czy alabaster.
W obiektach zabytkowych, w których występują nietoperze (mowa głównie o kościołach), należy osłaniać powierzchnie eksponowane na odchody i mocz nietoperzy oraz regularnie je sprzątać i wywozić. Tutaj znajduje się wartościowa publikacja wyjaśniająca, jak dbać o zabytki, w których mieszkają nietoperze.
Podsumowanie
Guano nietoperza to cenny materiał organiczny zawierający wiele składników odżywczych. Dlatego też znalazł szerokie zastosowanie w rolnictwie i ogrodnictwie. Jednakże bezpośrednie obchodzenie się z nim wymaga ostrożności ze względu na potencjalne zagrożenia zdrowotne. Pomimo ryzyka, odpowiednie środki ostrożności pozwalają cieszyć się korzyściami wynikającymi z naturalnego nawozu oraz dbać o zdrowie ludzi pracujących z nim.
Źródła:
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/histoplasmosis/symptoms-causes/syc-20373495
https://www.bats.org.uk/about-bats/bats-and-disease/bat-droppings-and-urine
2 komentarze. Zostaw komentarz
Bardzo obszerny materiał merytoryczny. Takich informacji właśnie szukałem, ponieważ tego lata gościło u mnie w szopie 474 nietoperze (teraz już się wyniosły do cieplejszych stron) ale zostawiły po sobie nie mało odchodów i śladów po moczu. Uprzątnąłem je wyposażony w maseczkę jak został mi po “covidowych” przygodach i teraz powoli atmosfera się oczyszcza. Mam zamiar w zimie zbudować co najmniej kilka budek dla nietoperzy, aby miały gdzie zamieszkać jak wrócą bo w poprzednie miejsce zmieniło już swoją funkcję. Szukam na razie surowego nie impregnowanego drewna na ich konstrukcję. Artykuł bardzo ciekawy i zgranie skomponowany. Bardzo było mi miło się z nim w twoim wydaniu zapoznać.
Cześć Adamie! Dzięki za komentarz! W Twojej nietoperzowej przygodzie polecam Ci zaglądać do grupy Facebookowej “Ptaki i nietoperze w budynkach”. Jest tam wielu specjalistów, którzy chętnie odpowiadają na pytania. Być może przyda Ci się to kiedyś? Pozdrawiam!
Link do grupy: https://www.facebook.com/groups/645971708764985