Jesienią robi się coraz chłodniej, a światła słonecznego jest mniej. Dzień jest krótszy, bo słońce krócej przebywa ponad horyzontem. Wędruje też po widnokręgu znacznie niżej, niż latem: to właśnie jest przyczyną chłodu. To wtedy właśnie drzewa zaczynają się stroić w czerwone, żółte i pomarańczowe barwy. Zastanawialiście się jednak, dlaczego liście zmieniają kolor jesienią? I czemu opadają na zimę?
⏰ Czas czytania: 5 min.
Dlaczego liście są zielone?
Na początku musimy sobie wyjaśnić, czemu liście są zielone. Liście i łodygi roślin zawierają zielony barwnik, który nazywa się chlorofilem. To dzięki chlorofilowi roślina może „jeść”.
Oczywiście, rośliny nie jedzą tak jak my. Nie mają ust, zębów ani żołądka. W ogóle nie muszą nikogo ani niczego zjadać! Jak to możliwe? Wytwarzają energię we własnym ciele! Czerpią energię ze słońca, a przy okazji zamieniają dwutlenek węgla w tlen, który potrzebny jest wszystkim żyjącym organizmom na ziemi. Odżywianie roślin z pomocą zielonego barwnika nazywa się fotosyntezą.
Dlaczego liście zmieniają kolor jesienią?
Może Was to zaskoczy, ale liście nie są tylko zielone! W środku liścia przez cały czas są różne barwniki: żółte, czerwone i pomarańczowe. Czemu tego nie widać? Chlorofilu, czyli zielonego barwnika jest bardzo dużo, najwięcej ze wszystkich barwników. Gdy patrzymy na liście widzimy różne odcienie zieleni, ale pozostałych kolorów nie.
To się zmienia, gdy zbliża się jesień. Zielony barwnik zaczyna się rozkładać. A kiedy zielonego jest mniej, inne barwniki stają się widoczne. Różne gatunki drzew zawierają w liściach różne ilości kolorowych barwników. Liście u niektórych są zupełnie żółte, u innych pomarańczowe, a jeszcze u innych nawet krwistoczerwone. Są też takie, które są wspaniale wielokolorowe!
Zaraz, zaraz! Przecież zielony jest roślinie potrzebny do pozyskiwania energii! Czemu miałaby się go pozbywać? Z nadejściem jesieni robi się coraz zimniej i coraz mniej światła, a to przecież właśnie ze słońca roślina czerpie energię. Brak słońca równa się mniej energii. Posiadanie zielonych liści po prostu przestaje się opłacać!
Jaki kolor mają różne liście jesienią?
Czerwony:
Klon: Liście klonów mogą zmieniać kolor na czerwono, pomarańczowo lub złoto, zależy to od gatunku.
Głóg: Jego liście mogą przybrać czerwoną barwę jesienią, a dodatkowym ciekawym akcentem są jego czerwone owoce.
Żółty:
Brzoza: Liście brzozy zmieniają kolor na żółto. Brzozy mają też charakterystyczną, białą korę, która pięknie kontrastuje z jesiennymi kolorami.
Lipa: Liście lipy przebarwiają się na żółto, tworząc piękny, złoty dywan na chodnikach i trawnikach.
Modrzew: To jedyne drzewo iglaste w Polsce, które jesienią zrzuca liście. Jednak zanim kompletnie je straci, wygląda bajkowo w swoim pióropuszu z żółtych igieł.
Pomarańczowy i brązowy:
Buk: Liście buka mogą przybrać różne odcienie, od żółtego przez pomarańczowy aż po czerwony, i często utrzymują się na drzewie przez dużą część zimy.
Dąb: Dęby przebarwiają swoje liście na pomarańczowo oraz na ciemne, bogate brązy. Różne gatunki dębów mogą mieć różne kolory liści jesienią. Dąb czerwony na przykład wygląda jesienią jak płonące ognisko!
Dlaczego drzewa tracą liście na zimę?
Pomyśl o liściach jak o małych silniczkach, które pracują bardzo ciężko przez całą wiosnę i lato. Chodzą na światło słoneczne i dają drzewu niezbędną energię oraz pomagają rosnąć. Kiedy nadchodzi jesień i dni stają się krótsze oraz chłodniejsze, te małe silniczki (liście) nie mogą już tak dobrze pracować, bo jest mniej światła i jest zimniej.
Liść poza tym, że produkuje energię, potrzebuje dużo składników odżywczych i wody! Na pewno to zauważyliście: gdy liść oderwie się od rośliny, bardzo szybko więdnie i umiera.
Drzewo pobiera wodę korzeniami z gleby. Ta woda dostarczana jest specjalnymi cienkimi rurkami, biegnącymi przez cały pień, gałęzie, łodygi i ogonki. A co się dzieje z wodą, gdy temperatura na zewnątrz spada poniżej zera? Zamarza!
Zazwyczaj to nie problem, jednak jeśli wodę zamkniemy w jakimś naczyniu i tam zamarznie, rozsadzi je od środka. Woda bowiem zamarzając znacznie zwiększa objętość. Możecie to sprawdzić, napełniając naczynie do połowy i chowając do zamrażarki. Jeśli narysujecie kreskę tam, gdzie sięgał poziom wody, po zamarznięciu zobaczycie, że lodu jest dużo więcej!
Gdyby woda zamarzła w tych wszystkich cienkich rurkach w pniu i gałęziach drzewa, to by je zniszczyła. Roślina nie może sobie na to pozwolić, gdyż to by oznaczało jej śmierć — nie miałaby czym dostarczać wody do swoich liści i kwiatów.
Drzewo musi się więc rozstać ze swoimi liśćmi, aby nie marnować energii na próby utrzymania ich przy życiu przez zimę, ani nie ryzykować zamarznięcia. To trochę jakby mówiło: „Dzięki za całą ciężką pracę, liście! Teraz jednak musimy odpocząć i zabezpieczyć się przed mrozem. Wiosną zrobimy nowe liście!”.
W jaki sposób drzewa zrzucają liście?
Pamiętacie te wszystkie piękne kolory, o których rozmawialiśmy? Cóż, gdy liście zmieniają kolor to oznacza, że są już niemal gotowe, aby opaść z drzewa. Na pewno widzieliście, jak jesienią złote, pomarańczowe i brązowe liście, z wielką gracją wirując w powietrzu, powoli opadają na ziemię. Jak to się dokładnie dzieje?
Drzewa mają sposób na pozbywanie się starych liści. Między każdym liściem a gałązką, na której rośnie, jest cienka warstwa, która wszystko trzyma razem. Jesienią w tym miejscu drzewo tworzy coś, co można nazwać „linią odcięcia”. Ta linia sprawia, że liść jest coraz słabiej połączony z drzewem. Wtedy nawet lekki wiatr może go z drzewa zdmuchnąć, strącić spadający deszcz albo upadnie pod obciążeniem porannych kropli rosy czy szronu.
Może zauważyliście, że niektóre drzewa trzymają swoje liście przez całą zimę. Takie drzewa nazywamy drzewami zimozielonymi. Dlaczego są inne? To już temat na zupełnie inną opowieść!
Zakończenie
Zmiany kolorów liści jesienią to fascynujący spektakl przyrody, który przyciąga, zachwyca i urzeka. Teraz gdy już wiecie, dlaczego drzewa zmieniają barwy i pozbywają się liści, możecie spojrzeć na ten cud natury z nową perspektywą. Może docenicie skomplikowane procesy, które za tym stoją.
Z powodu opadania liści i zamierania roślin jesień jest symbolem przemijania. Może się kojarzyć trochę smutno… ale przypomina nam również o nieustannym cyklu życia i zmian w przyrodzie. Zrzucone liście rozkładają się, dostarczając drzewom i innym organizmom pokarmu na kolejne sezony, i tak życie trwa. Czyż nie jest to inspirujące?
Inne jesienne ciekawostki:
Szukasz ciekawych pomysłów na jesienne aktywności na świeżym powietrzu? Ten artykuł może Cię zainteresować!
Jak spędzać więcej czasu na świeżym powietrzu jesienią? 16 pomysłów na różne okoliczności.
Spacer pośród jesiennego krajobrazu to magiczne doświadczenie. W Stanach Zjednoczonych przygotowano interaktywną mapę, która podopowiada, na których obszarach kraju można obserwować najpiękniejsze kolory w danym miesiącu.
